Bezpieczeństwo lub raczej poczucie bezpieczeństwa jest stanem naszego umysłu, które daje nam komfort psychiczny. Jednak, aby utrzymać ten stan czy nawet zwiększać to poczucie powinniśmy oddziaływać na sferę przyzwyczajeń i utartych schematów. W sytuacjach zagrożenia naszego bezpieczeństwa największą rolę odgrywają reakcje emocjonalne. Dlatego oddziałując na emocje, trenując je w kontrolowanych warunkach można do pewnego stopnia je opanować.
Każdy mieszkaniec naszego kraju ma prawo żyć w społeczności, która jest bezpieczna, zintegrowana i nowoczesna.
Od wielu lat działania profilaktyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej były i są podejmowane przez piony kontrolno-rozpoznawcze Państwowej Straży Pożarnej. Na potrzeby profilaktyki tworzone są normy i uregulowania prawne formalizujące zasady i sposoby zabezpieczenia obiektów przed pożarem oraz wskazujące metody dostosowania do wymogów bezpieczeństwa. W ostatnich latach zaszła znacząca zmiana wiążąca się z wykreowaniem nowego wizerunku Państwowej Straży Pożarnej, która nie tylko szybko i sprawnie reaguje na różnego rodzaju zagrożenia, ale jest formacją otwartą na potrzeby społeczne. Potrzeby, które są związane z życiem człowieka w grupie i środowisku a dotycząca bardzo ważnej sfery bezpieczeństwa. Zatem obok działań interwencyjnych i kontrolno-rozpoznawczych, dwóch filarów ochrony przeciwpożarowej pojawił się trzeci filar, działania edukacyjno-informacyjne, które zostały określone jako „prewencja społeczna”.
Termin prewencja społeczna nie został jeszcze naukowo zdefiniowany. Można jednak przyjąć, że jest to ogół działań mających na celu przekazywanie i upowszechnianie wiedzy oraz informacji o bezpieczeństwie, kształtowanie prawidłowych nawyków i umiejętności szybkiego reagowania w sytuacjach zagrażających życiu, zmianę postaw i zachowań oraz wzrost świadomości społeczeństwa o skutkach niebezpiecznych zdarzeń. Celem działań edukacyjnych powinno być ograniczenie rannych i ofiar śmiertelnych w pożarach i innych zdarzeniach oraz ograniczenie strat w mieniu. Jednostki Państwowej Straży Pożarnej realizują cele prewencji społecznej poprzez inicjowanie, prowadzenie i koordynowanie działań i programów dotyczących ratownictwa i ochrony przeciwpożarowej, obrony cywilnej i ochrony ludności, edukację oraz prowadzenie działalności popularyzatorskiej i promocyjnej.
Poszukując nowych rozwiązań oraz wzorując się na dobrych praktykach straży pożarnych z krajów europejskich oraz realizowanych tam programach profilaktycznych i edukacyjnych opracowano własne dokumenty strategiczne i wykonawcze dotyczące rozwoju ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa w województwie wielkopolskim. Potrzebę edukowania społeczeństwa o zagrożeniach, sposobach zapobiegania nieszczęśliwym wypadkom, jak również zapobieganie antyspołecznym zachowaniom takim jak podpalenia, wykonywanie fałszywych alarmów, itp. przyczyniającymi się do zagrożenia życia innych ludzi oraz zniszczenia mienia wymogła przeprowadzona analiza zagrożeń pożarowych w województwie wielkopolskim obejmująca okres od 1999 – 2009. Analiza została ujęta w jednym z programów wykonawczych pt. „Wielkopolski Program Zapobiegania i Walki z Pożarami – Edukacja i Profilaktyka Pożarowa”. Na jej podstawie określono działania edukacyjno-profilaktyczne jakie należy podjąć w celu ograniczenia ofiar śmiertelnych w pożarach, do jakich odbiorców je skierować oraz rodzaj i charakter materiałów edukacyjnych i informacyjnych.
Czym jest Wielkopolski Program Zapobiegania i Walki z Pożarami – Edukacja i Profilaktyka Pożarowa?
Wielkopolski Program Zapobiegania i Walki z Pożarami Edukacja i Profilaktyka Pożarowa jest inicjatywą mającą na celu ochronę życia, zdrowia i mienia mieszkańców poprzez podejmowanie działań o charakterze edukacyjnym, profilaktycznym i prewencyjnym.
Podstawowe zadania do realizacji to:
- ograniczenie ilości ofiar śmiertelnych i poszkodowanych
w pożarach, - redukcja liczby pożarów powstałych w wyniku nieostrożności,
- ograniczenie liczby podpaleń,
- ograniczenie strat finansowych i społecznych będących skutkami pożarów,
- zapobieganie innym zachowaniom antyspołecznym.
Bezpośrednie docieranie do lokalnego społeczeństwa poprzez Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze.
Na przełomie 14 lat Prewencja społeczna bardzo mocno została rozwinięta na terenie całego kraju. Każda z akcji w której występuje straż pożarna cieszy się dużym zainteresowaniem ze strony społeczeństwa. I to jest nasza mocna karta, dzięki zaufaniu społeczeństwa do naszej pracy mamy możliwość zainteresowania osób naszymi pogadankami.
Miejsca gdzie można nas spotkać do akcje, w których pojawia się duża grupa ludzi (festyny, pikniki, maratony). Dzięki temu docieramy do dzieci, młodzieży, osób starszych – seniorów oraz osób pracujących. Daje nam to wachlarz możliwości badania stopnia uświadomienia społeczeństwa o zagrożeniach nas otaczających i sposobach przeciwdziałaniu np. pożarów.
Każda z pogadanek zawiera wysokie wartości merytoryczne. Treści przekazywanych informacji dostosowywane są np. do obecnie panujących warunków atmosferycznych czy pory roku. Poruszane tematy to np. :
- Bezpieczne wakacje – bezpieczne kąpieliska, bezpieczne zachowanie nad woda;
- Bezpieczne ferie zimowe – bezpieczne lodowiska;
- Czad cichy zabójca;
- Przyczyny pożarów;
- Sposoby zabezpieczenia swojego domu;
- Pierwsza pomoc;
- Bezpieczne życie seniora;
- Terminowe przeglądy instalacji użytkowych.
Mając założenia oraz koncepcję działań prewencji społecznej brakuje nam narzędzi bezpośredniego kontaktu. Miejsce to idealnie mogą wypełnić Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze. Są to osoby chętne do pracy mające wiedzę, zapał do pracy a co najważniejsze bezpośredni kontakt z lokalnym społeczeństwem.
Pamiętajmy! Właściwa realizacja zagadnień z zakresu prewencji społecznej daje szansę zwiększenia świadomości istnienia zagrożeń, a co za tym idzie – na bezpieczne życie w zmieniającej się rzeczywistości. Przy wsparciu i wykorzystaniu w procesie edukacyjnym takich możliwości, jak aktywność MDP, dzięki wielokrotności przekazu i bezpośrednim kontakcie w znaczący sposób możemy wpłynąć na utrwalenie i ustrukturalizowanie przekazanych im informacji.
W jaki sposób zwiększyć skuteczność działań?
Edukacja bezpieczeństwa stanowi jeden z elementów szacowania ryzyka w obszarze zagrożeń pożarowych. Znając źródło i przyczyny zagrożenia, możemy przewidzieć wynikającą z nich sytuację, zidentyfikować problem i interweniować. Dzięki temu można zaproponować najefektywniejsze i najbardziej adekwatne środki zaradcze: edukacyjne – kształcenie metodyczne (np. programy profilaktyczno-edukacyjne), informacyjne – podnoszące poziom świadomości społecznej (np. kampanie społeczne). Działania z zakresu prewencji społecznej podzielono na grupy wiekowe, a wynikało to z danych pochodzących z analizy, grup wśród, których odnotowano najwięcej ofiar śmiertelnych i rannych. Taka kategoryzacja była kluczowa w stworzeniu struktury procesu edukacyjnego. W województwie wielkopolskim na pierwszym planie postawiliśmy na edukację najmłodszych (grupy przedszkolne oraz wczesnoszkolne) wychodząc z założenia, że poprzez dzieci najłatwiej trafić z treściami profilaktyki pożarowej do rodziców oraz seniorów. Należy zaznaczyć, że działania edukacyjne należy prowadzić długofalowo, cykliczne oraz wieloetapowo wielotorowo, bowiem dopiero za kilka lat będzie można sprawdzić efekty tych działań.
Państwowa Straż Pożarna jako instytucja publiczna prowadzi obecnie wiele cyklicznych akcji i kampanii edukacyjno-informacyjnych, organizuje spotkania w przedszkolach, szkołach, uczestniczy w pokazach, festynach, przekazuje ulotki, broszury i foldery. Są podejmowane inicjatywy i działania, które pozwolą na dotarcie z edukacją dla bezpieczeństwa do jak największej liczby odbiorców i zapewnią skuteczność przekazu. Jak pokazały badania przeprowadzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w 2016 roku świadomość społeczna na temat zagrożeń (pożarów i zatruć tlenkiem węgla) jest na bardzo niskim poziomie. Nasuwa się wniosek, że skuteczność działań edukacyjnych w obszarze prewencji społecznej będzie zależeć od dobrej współpracy przedszkoli, szkół, nauczycieli z instytucjami publicznymi, służbami, w tym z jednostkami Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczych Straży Pożarnych.
Zachęcamy do odwiedzenia zakładki na stronie internetowej Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, dedykowanej zakresowi prewencji społecznej, na której znajdują się ciekawe materiały edukacyjne do wykorzystania podczas spotkań, festynów, pikników i innych aktywności o charakterze profilaktycznym, prewencyjnym: KLIKNIJ TUTAJ.
_________________________
Opracowanie i grafiki: Zespół projektowy „Stawiam na MDP! W drużynie siła!”
